به گزارش روشنای راه، مفهوم «دیتاکس دیجیتال» یا همان پرهیز موقت و آگاهانه از وسایل دیجیتال، در سال‌های اخیر مورد توجه پژوهشگران سلامت روان و علوم اعصاب قرار گرفته است. مطالعه‌ای جدید در سال 2023 نشان داد که تنها سه روز فاصله گرفتن از تلفن همراه و وسایل دیجیتال می‌تواند باعث بهبود عملکرد شناختی، کاهش اضطراب، و بازگشت حس آرامش ذهنی در سالمندان شود . این وقفه‌های کوتاه می‌تواند مانند یک «ری‌استارت» برای مغز عمل کند و آن را برای پردازش بهتر اطلاعات و تصمیم‌گیری‌های روزمره آماده سازد.
پژوهش‌ها همچنین نشان می‌دهند که برنامه‌ریزی منظم برای فاصله گرفتن از صفحه‌نمایش‌ها، به‌ویژه در سالمندانی که به شکل روزانه از رسانه‌های دیجیتال استفاده می‌کنند، باعث بهبود خواب، خلق مثبت‌تر، و کاهش سطح استرس می‌شود . در این میان، جایگزین‌هایی مانند پیاده‌روی در طبیعت، گفت‌وگوهای خانوادگی یا انجام فعالیت‌های هنری می‌توانند در مسیر دیتاکس بسیار مؤثر باشند.
اجرای کمپین‌ها و کارگاه‌های آگاهی‌بخش درباره فواید دیتاکس دیجیتال، به‌ویژه در مراکز سالمندان، می‌تواند گامی موثر در جهت ارتقای سلامت روانی و ذهنی این گروه باشد.
خطرات حرکات اصلاحی نادرست در سالمندان: وقتی نیت خوب، نتیجه‌ی بد دارد
با افزایش سن، بدن دچار تغییرات ساختاری و عملکردی می‌شود که اجرای حرکات ورزشی را نیازمند دقت، علم و تخصص می‌سازد. در این میان، گرایش به حرکات اصلاحی برای بهبود وضعیت قامتی یا کاهش دردها، به‌خصوص در میان سالمندان، رو به افزایش است. اما خطر زمانی آغاز می‌شود که این حرکات، بدون ارزیابی دقیق شرایط جسمی سالمند و توسط افراد فاقد تحصیلات علمی مناسب یا مجوز تخصصی، تجویز و اجرا می‌شود.
برای نمونه، تلاش برای «صاف کردن قوز پشتی» یا کایفوزیس در سالمندی که از پوکی استخوان (استئوپروز) رنج می‌برد، می‌تواند پیامدهای فاجعه‌آمیزی به همراه داشته باشد. پژوهش‌ها نشان داده‌اند که فشارهای مکانیکی نادرست، حتی در قالب کشش ساده یا تمرینات قدرتی اشتباه، ممکن است منجر به شکستگی مهره، افزایش درد، محدودیت حرکتی، و حتی افتادن‌های خطرناک شود.
برخلاف جوانان، بافت استخوانی در سالمندان شکننده‌تر است و ظرفیت تطابق کمتری با تنش‌های وارده دارد. همچنین، مشکلات تعادلی و اختلال در حس عمقی، این گروه را بیشتر در معرض آسیب‌های ناشی از حرکات اشتباه قرار می‌دهد. به همین دلیل، انجام هرگونه تمرین اصلاحی باید با بررسی کامل سوابق پزشکی، مشاوره با پزشک، و نظارت کارشناس توانبخشی یا حرکت‌درمانی صورت گیرد .
افزایش آگاهی خانواده‌ها، مربیان ورزشی و حتی خود سالمندان از این خطرات، در کنار نظارت دقیق بر مجوزها و صلاحیت‌های افراد فعال در حوزه تمرینات اصلاحی، می‌تواند نقش مهمی در پیشگیری از آسیب‌های برگشت‌ناپذیر ایفا کند.
انزوای ناشی از مصرف بی‌رویه‌ی فضای مجازی در سالمندان
فضای مجازی به‌عنوان پلی ارتباطی در زندگی سالمندان نقش مهمی ایفا کرده است، به‌ویژه در شرایط پاندمی کووید-۱۹. اما با افزایش وابستگی به این فضا، نگرانی‌هایی درباره تأثیرات منفی آن بر سلامت اجتماعی و روانی سالمندان به وجود آمده است. یکی از مهم‌ترین این پیامدها، تجربه‌ی انزوای اجتماعی به‌رغم حضور مجازی مداوم است.
مطالعات نشان داده‌اند که استفاده افراطی از فضای مجازی می‌تواند جایگزین تعاملات واقعی شده و منجر به کاهش روابط چهره‌به‌چهره، احساس طردشدگی و حتی افسردگی شود. سالمندانی که زمان زیادی را صرف شبکه‌های اجتماعی یا محتوای دیجیتال می‌کنند، ممکن است با کاهش تماس‌های واقعی، احساس بی‌ارتباطی عمیق‌تری را تجربه کنند. این نوع "انزوای پنهان" در ابتدا قابل تشخیص نیست، اما به مرور تأثیرات روانی آن نمایان می‌شود.
پژوهش‌ها حاکی از آن‌اند که کاهش زمان استفاده از فضای مجازی، به‌ویژه اگر با جایگزین‌هایی مانند شرکت در فعالیت‌های گروهی، ورزش سبک، یا تعاملات خانوادگی همراه شود، می‌تواند از شدت این انزوا بکاهد و حس تعلق اجتماعی را بازگرداند. طراحی کارگاه‌های آموزشی برای سالمندان با هدف آگاهی‌بخشی در مورد مصرف متعادل فناوری، یکی از گام‌های ضروری برای پیشگیری از انزوای تکنولوژیک است.
با درک دقیق‌تری از مرز بین ارتباط واقعی و دیجیتال، می‌توان به سالمندان کمک کرد تا از مزایای فناوری بهره ببرند، بدون آن‌که در دام انزوای ناشی از استفاده‌ی بی‌رویه از آن گرفتار شوند.
